Bielsko-Biała
Jedno z najwspanialszych i najbardziej wciągających miast w Polsce – Bielsko-Biała. Nazywane często „małym Wiedniem" urzeka swą nietuzinkową, wyniosłą architekturą i skromnymi kameralnymi zaułkami.
Skąd taka różnorodność w jednym miejscu? A stąd że Bielsko-Białą to do 1951 roku były dwa odrębne, mające kilkusetletnią historię i tradycję ośrodki miejskie. Dodatkowi leżące w różnych państwach a potem i województwach. Oba miasta, które były od zawsze ze sobą związane a jednak rozłączone rzeką Białą, różni praktycznie wszystko.
Oto na prawym brzegu Białej leży majestatyczne śląskie Bielsko z górującą nad centrum starówką o średniowiecznym rodowodzie i wspaniałym zamkiem Książąt Sułkowskich, z cudownymi bulwarami, gdzie wystawne kamienice wdzięczą się do przechodnia rywalizując o palmę tej najpiękniejszej, gdzie okazałe gmachy szkolne i kulturalne sąsiadują z willami fabrykanckimi.
Na przeciwnym brzegu natomiast leży małopolska Biała z sympatycznymi, kolorowymi kamieniczkami, które stoją przy wijącej się niczym wąż głównej ulicy handlowej osady założonej w XVIII wieku, spotykającej na swej drodze wspaniałe place z zabudowaniami dawnych fabryk włókienniczych, gmachów urzędniczych i bankowych, prowadzącej do zamku bialskiego.
Tak jak różna była przynależność państwowa miast nad Białą tak różna jest dziś zabudowa zjednoczonego już miasta Bielsko-Biała wzbogaconego kilkudziesięcioma osiedlami włączonymi przez lata w jego granice. A kto raz tu zawita i spojrzy na miasto moimi oczami, ten zawsze będzie już tu wracał…
Bielsko-Biała to jedno z największych polskich miast ale to co turystów tutaj przyciąga to różnorodność architektury. Najważniejszym i najbardziej widocznym zabytkiem Bielska-Białej jest zamek książąt Sułkowskich (1).
Zamek jest najstarszym zabytkiem Bielska-Białej a pierwsze ślady osady na tym terenie sięgają XIII wieku. Wtedy to w miejscu bielskiego zamku prawdopodobnie istniała strażnica obronna księcia cieszyńskiego Mieszka, która strzegła przejścia przez rzekę Białą. W XVI wieku budynek powiększono, zresztą podobnie jak w XVII i na początku XVIII wieku. Podczas tej ostatniej przebudowy bryła zamku nabrała obecnego kształtu, dobudowano kaplicę zamkową a sam zamek włączono w system umocnień miejskich. U podnóża Wzgórza Zamkowego od wschodniej strony przylegał okazały i piękny ogród, powstały na terenach dawnych nieużytków i pastwisk. Niestety ogród rozparcelowano, gdy ród Sułkowskich popadł w poważne tarapaty finansowe a na jego terenie powstały obiekty przemysłowe, mieszkaniowe i kulturalne. Zamek bielski w swojej historii był kilkukrotnie niszczony m.in. w 1646 roku, kiedy spalili go Szwedzi. Po pożarze, w latach 1855 – 1864 przebudowano zamek do obecnego wyglądu. Zamek często zmieniał właścicieli, jednak najdłużej (prawie 200 lat) zamieszkiwali w nim Sułkowscy. Zamek Sułkowskich to ładna, eklektyczna budowla, która jest dziełem architekta, wiedeńczyka Pötzelmeyera. Bryła zamku Sułkowskich swym wyglądem nawiązuje także do kilku innych stylów m.in. renesansu, gotyku czy romanizmu. W pomieszczeniach zamkowych mieści się Muzeum Okręgowe.
Nieopodal zamku w Bielsku-Białej znajduje się kamienica Kałuży pochodząca z II połowy XVIII wieku. Ulicą Wzgórze dojdziemy do Starego Rynku w Bielsku-Białej. Bielski rynek (2) to od średniowiecza serce miasta. To tutaj odbywały się targi, jarmarki, kwitł handel i usługi. Do 1808 roku środek rynku zajmował drewniany ratusz wraz z sąsiadującym z nim budynkiem wagi. Początkowo bielski Rynek był wyłożony kocimi łbami. Po II wojnie światowej nawierzchnię zmieniono na asfalt a na środku placu urządzono skwer. Przez lata zaniedbany plac był w coraz gorszym stanie technicznym. Jeszcze na początku XXI wieku zionęła dziura po zawalonej kamienicy. Na szczęście kamienicę odbudowano, a cały rynek wraz z zabudową został poddany rewitalizacji, którą zakończono w 2006 roku oddaniem do użytku nowej płyty miejskiego placu.
Rynek bielski otaczają barokowe i klasycystyczne kamieniczki o ładnych i kolorowych elewacjach pochodzące z XVII i XVIII wieku wybudowane w stylach klasycystycznym i barokowym. Przy wschodniej ścianie rynku znajduje się ustawiona makieta prezentująca dawny rynek bielski, nocą gustownie oświetlana.
Środek bielskiego rynku zajmuje efektowna fontanna z posągiem Neptuna.orazstatuę św. Jana Nepomucena jedną z sześciu ulokowanych w całym mieście.
Na nieodległym placu ś. Mikołaja rzuca się w oczy bryła katedry św. Mikołaja (3). Bielska katedra została wybudowana w latach 1443 – 1447 jako kościół gotycki przez Wacława I, w miejscu wcześniejszej kapliczki istniejącej prawdopodobnie od momentu lokacji grodu. Katedra w swojej historii była wielokrotnie niszczona m.in. pożarami w 1659 roku i w 1750 roku, kiedy to od uderzenia pioruna zniszczeniu uległa wieża wraz z zegarem i dzwonami. W 1830 roku miała miejsce katastrofa budowlana – wieża kościoła runęła niszcząc częściowo korpus obiektu. Odbudowano ją trzy lata później, a w latach 1909 – 1910 świątynię całkowicie przebudowano do obecnego wyglądu wg projektu Austriaka L. Bauera. Budowla prezentuje mieszankę stylów, choć głównie zauważyć możemy styl neoromański. Ciekawa fasada ukoronowana smukłą wieżą o wysokości 61 m jest najwyższym obiektem w Bielsku. Wewnątrz na uwagę zasługuje kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej ze słynnym kultowym obrazem ufundowanym przez Sunneghów, którzy upodobali sobie świątynię. Ciekawe są też witraże ukazujące postacie świętych autorstwa C.L. Turcke pochodzące z 1894 roku.
Na placu Marcina Lutra (dojście ul. Orkana i Waryńskiego a z rynku ul. Słowackiego lub Krętą) jedyny w Polsce, pomnik Marcina Lutra (4). Powstał w 1900 roku i jest dziełem wiedeńskiego rzeźbiarza F. Vogla.
Po drugiej stronie rzeki Białej w historycznym mieście Biała znajduje się główny deptak współczesnego miasta - ul. 11 Listopada (5). Ulica ta została wytyczona w 1755 roku wraz z budową nowego centrum Białej jako centralna arteria Białej, na której koncentrowało się handlowe, towarzyskie i kulturalne życie miasta.Warto tu zajrzeć aby obejrzeć piękne kamienice z XVIII, XIX i początku XX wieku o finezyjnie zdobionych elewacjach. Po przekroczeniu mostu na Białej zauważymy na niewielkim placu jedyny w Polsce pomnik Reksia. Stanowi on część większego obiektu – fontanny wykonanej w 2009 roku.
W pobliżu ul. 11 Listopada przy pl. Wojska Polskiego stoi bodajże najbardziej znana kamienica Bielska-Białej tzw. kamienica ”Pod Żabami” (6). Kamienica ta nazwę swą zawdzięcza bogato zdobionej elewacji, której głównym elementem są dwie żaby umieszczone nad wejściem do budynku od strony ul. Targowej. Oparte o siebie kumaki, ubrane w kolorowe fraki, sprawiają wrażenie zrelaksowanych i wypoczętych. Budynek powstał w 1903 roku wg projektu E. Rosta juniora. Jego niezwykle dekoracyjna fasada przyciąga wzrok, a narożna wieżyczka, chrabąszcze biegające po ścianie, liczne motywy roślinne czy wkomponowany w budynek mur pruski sprawiają, że jest to jeden z ładniejszych domów w mieście.
Na pl. Ratuszowym, kolejnym z bielsko-bialskich rynków, stoi wspaniały gmach ratusza bialskiego (7). Monumentalna, przepięknie dekorowana i zadziwiająca bogactwem detali neorenesansowa budowla powstała w latach 1895 – 1897 wg projektu E. Rosta w miejscu dawnych ogrodów miejskich. Na nietuzinkowo zdobionej elewacji mamy pszczoły – symbol pracowitości, posąg bogini pokoju PAX z rogiem obfitości oraz mały bożek Plutos symbolizujący bogactwo. Te ozdoby nie powstały bez związku – początkowo mieściła się tutaj Komunalna Kasa Oszczędności oraz magistrat Białej. Do dzisiaj w budynku ratusza znajduje się Urząd Miasta Bielsko-Biała.
Na Górnym Przedmieściu, historycznym przemysłowym przedmieściu Bielska znajduje się drewniany Dom Tkacza (8). Powstał on w XVIII wieku jako siedziba warsztatu sukienniczego. Parterowy budynek o drewnianej konstrukcji jest cennym i rzadkim przykładem dawnej architektury miasta, która w wyniku pożarów w 1808 roku i 1856 roku nie zachowała się. Po renowacji w latach 80-tych XX wieku zabytek stał się własnością muzeum.
Największą i najciekawszą atrakcją Mikuszowic Krakowskich uroczo położonej wśród wzgórz dzielnicy Bielska-Białej, jest piękny drewniany kościółek św. Barbary (9). Powstał on w 1690 roku. Obecnie ten ukryty przy maleńkiej uliczce kościół jest jednym z ostatnich przykładów budownictwa sakralnego pogranicza śląsko-małopolskiego. Całość założenia kościelnego otoczona jest zabytkowym płotem z 1748 roku. We wnętrzu kościoła cudowne barokowe malowidła ścienne pochodzące z 1723 roku przedstawiające wybrane sceny z życia św. Barbary - patronki kościółka. Równie ciekawe są barokowy ołtarz z I połowy XVIII wieku, rokokowe tabernakulum, piękna złota rzeźba Matki Boskiej z dzieciątkiem Jezus z 1420/1430 roku czy barokowe kamienne kropielnice z XIX wieku.
Jedna z najciekawszych atrakcji Bielska-Białej to góra Szyndzielnia (10). Szyndzielnia to góra o wysokości 1026 m. n.p.m. a na sam szczyt można się dostać kolejką linową ze stacji Szyndzielnia Dolna. Kolej została wybudowana w 1953 roku i pokonuje trasę o długości 1920 metrów. Charakterystyczne żółte wagoniki są nieodłącznym akcentem Szyndzielni. Kolejka po przeprowadzonym kilka lat temu generalnym remoncie jest jedną z najnowocześniejszych kolei linowych w Europie. Podczas podróży wagonikiem z okien można podziwiać piękną panoramę miasta i okolic. Na szczycie góry znajduje się wysokogórskie schronisko PTTK rozbudowane w latach 1954 - 1957 i będące ładnym okazem architektury w stylu alpejskim. Obok schroniska działa alpinarium a niedaleko Szyndzielni znajduje się nieco niższy (686 m. n.p.m.) szczyt Dębowiec. Na polanie pod Dębowcem również działa schronisko górskie. Jako ciekawostkę podam, że jest to najstarsze beskidzkie schronisko założone już w 1890 roku przez to samo towarzystwo, które wybudowało schronisko na Szyndzielni – Beskidenverein. Z Szyndzielni łatwo można łatwo dotrzeć na kolejny szczyt - Klimczok (1117 m. n.p.m.), który również znajduje się w granicach administracyjnych miasta Bielsko-Biała.
